Tag: reisverhalen

Spreekwoorden in beeld

Tijdens mijn masterstudie had ik veel buitenlandse medestudenten. Voor niemand was Engels de moedertaal. We begrepen elkaar goed en er ontstond een eigen spreektaal. Daarin werden spreekwoorden en gezegdes uit eigen taal/cultuur één op één vertaald naar het Engels. Het leverde mooie uitdrukkingen op, maar ook de bijwerking dat ik mijn toetsingskader voor fatsoenlijk Engels volledig ben kwijtgeraakt.
Pareltjes waren “you know your area like your pocket” – de opmerking die een docent maakte na de eerste week veldwerk dat we ‘ons eigen gebied’ nu wel als onze broekzak kenden. “Measuring is knowing” was er ook zo eentje. “Now and or” is de verbastering van “Nou en of!” en ‘Dutchies‘ waren altijd “to be there like the chickens“. Er als de kippen bij zijn. Tsja, blijkbaar is dat het beeld van de Nederlanders.

Juist omdat spreekwoorden en gezegden zo makkelijk te gebruiken zijn en zo eenvoudig overdraagbaar, verrijkt het de taal. Tijdloos zijn ze ook. En als je een beelddenker bent, ook een heerlijke manier om anders te kijken naar de wereld om je heen.
Zo kan je spreekwoorden letterlijk verbeeld zien. Dat heeft Bruegel de Oude op zijn olieverfschilderij uit 1559 gedaan. Ruim 40 spreekwoorden – waarvan de meeste ook anno 2020 nog bekend in de oren klinken – heeft hij verbeeld. Letterlijk. Dus ‘een pilaarbijter’ is inderdaad een figuur die zijn tanden zet in een pilaar (linksonder op het schilderij bovenaan dit blog). Een overzicht van Nederlandse spreekwoorden en gezegden vind je op deze site.

Er zijn mensen die bewust spreekwoorden ensceneren, ik doe dat juist niet. Ik zie achteraf dat er een hoop foto’s uit mijn collectie een letterlijke verbeelding van een spreekwoord zijn. Een aantal voorbeelden van mijn foto’s hieronder. Meer vind je op mijn pagina over beeldtaal, daar zijn ze ook eenvoudiger te vergroten.

Dan is er nog de categorie ‘net anders’. Zoals “de hond naast de pot vinden” en “beter één vlinder op de hand dan tien in de lucht”.

Naast de letterlijke weergave van een spreekwoord, kan ook de bedoeling worden uitgebeeld. In Tanzania hebben we een groep jonge leeuwen zien jagen. Na mislukte pogingen op een zebra en een wildebeest, was de derde poging op een eenzame zebra succesvol. Wel moest moeder ingrijpen, de jonge leeuwen konden de zebra nog niet in één keer doden. Niet voor de gevoelige kijkers dus, maar het was een adembenemend schouwspel.
Letterlijk zagen we “je in het hol van de leeuw wagen”, figuurlijk zagen we “alle begin is moeilijk” en “de één z’n dood is de ander z’n brood”.

Meer voorbeelden hieronder van uitbeeldingen van een spreekwoord (of fragment uit een liedje), waardoor je de betekenis beter begrijpt en doorleeft.

Een spreekwoord is vaak een waarschuwing of advies. Dergelijke wijsheid kan ik waarderen. Voor mij staat vast dat een verbeelding van een spreekwoord het sterker maakt. Maar bij een tegeltjeswijsheid (denk aan al die tekstborden die de afgelopen jaren heel trendy waren) krijg ik gelijk jeuk. Het worden dan een soort levenslessen die je geacht wordt te volgen. Ik ben er zelf nog niet uit waar de grens precies ligt.

Op de basisschool was er veel aandacht voor spreekwoorden. Maar ook mijn oma (oud lerares) was verzot op taal en vond spreekwoorden heerlijk. Ik heb flink wat meegekregen van haar taalkronkels – daarover een andere keer meer. Veel gebruikte uitdrukkingen door mijn oma: “Een garnaal heeft ook een hoofd” en “het gaat wel weer over voor je een jongetje wordt”.
En haar allermooiste (waarvan ik de bron niet heb kunnen herleiden):

“Koffie, soep en liefde
moeten heet genoten worden”

Spreekwoorden zijn cultuurgoed dat we moeten koesteren, maar vooral voorkomen dat het te clichématig wordt. De grens naar tegeltjeswijsheden is dun.

WC-papier besparen

“Dus je veegt, je kijkt en je denkt ‘Ik denk dat ik het wel heb!'”

Cabaretier Kasper van der Laan legt begin december aan Matthijs van Nieuwkerk in de uitzending van De Wereld Draait Door zijn ontdekking uit:

“Je veegt en dan kijk je – daar gaan we eerlijk over zijn: dat doen we allemaal. […] Jij veegt je billen […] je kijkt; het papier is schoon. Dan weet je: het papier is schoon, dan zijn mijn billen ook schoon. […] Maar dan wáren je billen al schoon, je veegt dus altijd één keer te vaak. Maar de echte vraag is: durf je het er op te gokken? […] Weet je hoeveel papier we kunnen besparen?”

Een ongemakkelijke waarheid!

Blijkbaar zijn er meer cabaretiers bezig met het besparen van wc-papier. In de OneWorld van september 2019 stond een interview met Hans Dorrestijn en zijn dochter Kirsten over duurzaam gedrag. De titel was “halfje wc-papier”.

Hij: “Ik snapte nooit waarom er in jullie toiletrol altijd een half velletje wc-papier gefrommeld zat. Hij bleek zijn stengel na het plassen steeds met maar een half velletje droog te maken!” Zij: “Hij doet het eigenlijk met een kwart velletje.” Hij: “Oh, zo ver ben ik nog niet.”

Wc-papier besparen is zeker wel de moeite. In een gemiddeld huishouden gaat een rol ongeveer 5 dagen mee. In Nederland spoelen we 22.000 kilometer papier per dag door het toilet!

Wc-papier bestaat al lang, maar over de uitvinder is veel onduidelijkheid. Vóór de wc-rol werd een tijd krantenpapier gebruikt: de term drukwerk krijgt opeens een heel andere lading…
Sinds de ontwikkeling van de wc-rol in is niet veel meer aan het principe veranderd. Wel is de afgelopen decennia het aandeel gerecycled wc-papier flink toegenomen. Het wc-papier wordt dan volledig van oud papier gemaakt, en niet meer van hout als grondstof. Het Klokhuis laat in dit filmpje zien hoe dat gaat.

In grote delen van de wereld kan wc-papier niet door de wc gespoeld worden. In Nederland en een groot deel van Europa kan dat wel. Maar dan bedoelen ze waarschijnlijk niet de hele rol zoals op deze foto’s staat aangegeven….

En het wc-papier zelf dan? Kan dat niet gerecycled worden? Een voorzichtig: Ja, dat kan. Technisch is het haalbaar, maar of het teruggewonnen product voldoende oplevert? De eerste pilots gebeuren nu in Nederland. En het teruggewonnen papier (cellulose) wordt toegepast in onder meer asfalt.

Dus duurzamer wc-papier kopen van gerecycled materiaal kan in elke supermarkt. Ook is er wc-papier waardoor je meebetaalt aan sanitatie-projecten in het buitenland. Is het een idee om een extra scheurrandje in de velletjes te maken, zodat je beter afgepaste hoeveelheden kunt gebruiken?
En mogelijk wordt het wc-papier dat je gebruikt, in de toekomst teruggewonnen op de rioolwaterzuiveringsinstallaties. (Overigens gebruikt het toilet veel (drink)water om jouw boodschappen mét wc-papier bij de zuivering te krijgen. Ook daar valt nog wel wat op te besparen…).

Maar kan het ook anders, zijn er alternatieven?
Ja, in grote delen van de wereld wordt water gebruikt. In veel Aziatische landen vind je een soort douchekop naast het toilet of een emmer met water en een bakje. De techniek om mijzelf goed schoon te krijgen, heb ik nog niet goed onder de knie. Je begrijpt na wat pogingen wel dat je daar één hand (je rechterhand) voor eten en schone dingen gebruikt, en één hand (je linker) voor het toiletbezoek. Het schoonmaken lukt uiteindelijk wel, maar ik kan er niet aan wennen dat je niet droog kan worden. Dus dat je met een natte (onder)broek verder moet… Dat je de sproeikop dan weer niet voor andere doeleinden mag gebruiken maakt deze foto duidelijk:

wc-douche (Cambodja 2012)

In Japan hebben ze daar dan weer wat op gevonden: het toilet sproeit (verschillende standen en watertemperaturen mogelijk) je schoon EN föhnt je daarna droog. Poepen zonder handjes!
In mijn reisdagboek van mijn reis door Japan in zomer 2000 schreef ik: “ik weet nog steeds de juiste instellingen van de wc niet – ik word elke keer verrast door onprettig harde koude stralen en een te hete föhn”. (Ook schreef ik: “In het hotel zijn wc’s waar je een knop hebt om een doorspoelgeluid af te spelen. Een vreemd soort privacy.”. )

Maar om op de vraag van Kasper van der Laan terug te komen: nee, ik durf het er niet op te gokken. Jij wel?

Op de pagina beeldtaal staat onder het kopje “plee-plezier” een aantal foto’s die op of nabij toiletten zijn gemaakt. Over alles wat je niet mag volgt later nog een blog!

© 2025 opmerkdingen

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑