Deze week werden twee interviews gepubliceerd met mijn helden. Helden die hun tijd ver vooruit waren en nog zijn. Helden die goed kunnen schrijven. Helden die bijna 90 en al 100 jaar oud zijn – maar zich nog scherp kunnen uitdrukken. Helden die mij aan het denken hebben gezet. Helden die laten zien dat je je continue moet aanpassen aan nieuwe omstandigheden, dat je keuzes moet maken.

Op woensdag kwam de wekelijkse podcast “Onbehaarde apen” van de wetenschapsredactie van de NRC uit. Sowieso een aanrader die podcast!). Studiegenote Gemma Venhuizen heeft James Lovelock opgezocht in Engeland, naar aanleiding van het uitkomen van een nieuw boek. Dat boek heb ik nog niet gelezen, maar zijn boek Gaia is een klassieker waarmee ik tijdens mijn studie in aanraking kwam.

Op donderdag interviewde Matthijs van Nieuwkerk in (helaas maar een halve thema-aflevering door het Covid-19 nieuws) een speciale aflevering van De Wereld Draait Door schrijfster Tonke Dragt. De schrijfster van mijn lievelingsboeken. En die heb ik niet alleen tijdens mijn jeugd gelezen, ze is één van de weinige schrijvers van wie ik boeken meerdere malen heb herlezen.

James Lovelock is een wetenschapper, maar meer nog een uitvinder. Meetapparatuur van zijn hand is naar Mars gestuurd om meer te weten te komen over de samenstelling van de atmosfeer. Hij schreef in 1969 zijn Gaia-theorie (voorheen Gaia-hypothese). Gaia gaat over de aarde (of een planeet in het algemeen) te zien als één zelfregulerend systeem. Een systeem waar levenloze zaken levende wezens een dynamisch evenwicht zoeken en vasthouden. Het systeem houdt zichzelf in stand. Een belangrijke stap binnen zijn theorie waren zijn computermodelleringen en berekeningen die hij losliet op een ‘madeliefjeswereld’ (daisy world). Hierin laat hij met witte en zwarte bloemen zien hoe het albedo-effect werkt. Een eye-opener toen – en nu nog steeds een vaak gebruikt voorbeeld – over wat de kleur doet met straling van de zon. De discussies over zee-ijs en landijs en over de rol van wolken in klimaatmodellen begon toen pas. Albe-wattes? De NASA (zijn toenmalige werkgever) heeft er een mooi kort filmpje over gemaakt.

Tonke Dragt geeft in het interview aan dat zij zelf trots is op het boek “Torenhoog en mijlen breed” en geeft aan dat die wouden verwijzen naar de tropische regenwouden in haar jeugd (ze is opgegroeid in Indonesië). Er is niets natuurlijks meer aan de aarde – alles wordt gereguleerd door de mens. Edu, de hoofdpersoon gaat op missie naar Venus. Een planeet waar nog wel wouden zijn. Bossen die juist alles aantasten dat door de mens gemaakt is. En juist daar wil Edu heen. Dragt is geen wetenschapper – de atmosfeer op Venus is in werkelijkheid helemaal niet geschikt voor het ontstaan van wouden en om er naartoe reizen. Maar dat doet helemaal niets af aan het boek – de fysische werkelijkheid in het verhaal is wel heel consistent beschreven.

Beide schrijvers zijn stokoud, maar nog heel helder van geest. Beiden zijn dwarsdenkers, futuristen, verhalenmakers. Beiden schreven hun belangrijkste werk over ecosystemen op planeten en van beiden kwam dat uit in het jaar waarop de mens voor het eerst voet zette op de maan. Dat is inmiddels 50 jaar geleden! In het ene boek is de aarde al helemaal niet natuurlijk meer en raakt het systeem op de planeet Venus verstoord door de komst van de mens. In het andere boek gaat het over ‘geofysiologie’ – hoe biotische en abiotische factoren samen een zelfregulerend systeem vormen. De één is een verhalenverteller, de ander is een uitvinder die wil prikkelen. Beide schuwen robotica en verregaande digitalisering niet. Beiden zijn ook weggezet als dromers – de versie van het boek van Lovelock dat ik bezit, is uitgebracht als “new age” boek in een serie “pockets voor de nieuwe tijd”. Beide verhalen zijn echter ook van deze tijd: ga om met wat er gebeurt (klimaatverandering, plasticprobleem), maar denk na over de toekomst en wat je nu zou kunnen veranderen.

Dragt is in het nieuws omdat van haar beroemdste boek (en tevens mijn lievelingsboek) De brief voor de Koning (1962) door Netflix een serie is gemaakt. The letter for the king komt op 20 maart uit. De voorstukjes zien er bombastisch en groots uit. Eerder is het boek in Nederland verfilmd door Pieter Verhoeff (2008). Een geslaagde verfilming – de juiste sfeer. Tonke Dragt gaf in het interview aan: leuk dat dit gebeurt. Ze heeft bewust Tiuri nooit getekend – iedereen kan Tiuri zijn. Die eigen invulling is fantastisch. Ik heb ook altijd genoten van de kaart voorin en de namen van steden en landen. De kaart blijkt het eerste te zijn geweest dat ze op papier zette – de tekst volgde later. Ook gaaf om te horen dat de verhalen ontstaan zijn voor de klas – eigenlijk als middel om orde te houden. Improvisatieheldin!

Lovelock is in het nieuws omdat er net een nieuw boek is verschenen en omdat hij 100 jaar oud is. En nou blijkt hij ook alweer aan een nieuw boek te werken. Hij geeft aan niet meer te willen typen en dicteert de inhoud nu – ook hij vertelt verhalen. Zijn verhaal gaat over een toekomstig tijdperk – het Novaceen- inclusief cyborgs.

Is er een link met covid-19? Nou ja, Lovelock heeft in de tweede wereldoorlog onderzoek gedaan naar verspreiding van infectieziektes in shelters. Maar vooral doordat de meeste activiteiten zijn afgelast en door het ontbreken van reistijd heb je nu tijd om hun boeken te (her)lezen, de interviews terug te horen/kijken of de Netflix-serie te gaan bekijken. Luister naar en lees mijn twee helden en laat je aan het denken zetten!